Liderlikte Yaklaşımlar

Etkileşimsel, Dönüşümsel ve Hizmetkar Liderlik

20. yüzyıldan itibaren bilimsel bakış açısıyla yapılan çalışanlar sonucunda liderlik teorileri; ÖZELLİKLER (1910-1945), DAVRANIŞ (1945-1970) ve DURUMSALLIK (1970-günümüze) olarak üç ana akımda sınıflandırılmıştır.

Bir diğer taraftan birbirinin karşıtı olarak ele alınan DÖNÜŞÜMSEL ve ETKİLEŞİMSEL liderlik kavramları da 1970’li yılların ortalarında kullanılmaya başlanmıştır. Bu kavramları liderlik literatürüne sokan Zaleznik ve Kets de Vries ikilisi “yönetim” ve “liderlik” terimlerinin ayrı kavramlar olarak ele alınması gerektiğini belirtmişlerdir.

Etkileşimsel liderlik yaklaşımında lider ve takipçileri arasında karşılıklı etkileşime, alışverişe dayanan bir ilişki söz konusu iken, dönüşümsel liderlik yaklaşımında ise liderin değerleri ve inançları ile takipçilerin beklentileri belirleyici olmaktadır.

Hizmetkâr liderlik yaklaşımı, tüm liderlik becerilerini kapsayan ancak standart liderlik anlayışının daha da ötesine geçerek, ‘‘önce insan’’ ve ‘‘hizmet odaklılık’’ felsefesini temel alır.

Hizmetkâr liderler, ‘‘yapılan işe ruhunu koyma’’ anlayışını benimseyerek kurum kültürünün korunup pekiştirilmesini sağlar (Dinçer & Bitirim, 2007) ve insanlara katma değer üretmede yardımcı olurlar. (Akoğlan Kozak, 2011)

Türk kamuoyunda lider deyince ilk akla gelen “babacan”, “otoritesiyle kendini gösteren”, “takip ve kontrol eden”, “hiyerarşik ve işe odaklı” ile “takım kuran ve paylaşan” lider davranışı liderin diğerleri üzerindeki algısını etkilemektedir.

GFK (Growth From Knowledge) araştırma şirketi tarafından (Ocak-Şubat 2015’te) gerçekleştirilen, 24 sektörden 237 profesyonelin görüşleri alınarak hazırlanan “Şirketlerde Liderlik Araştırması”nın sonuçlarına göre:

Çalışanların yüzde 59’u kurumlarında ağırlıkla yatay bir yapılanma olduğunu ve her seviyede çalışanların kendi yetki-sorumluluk alanlarında işlerine liderlik etmelerinin teşvik edildiğini belirtirken, yüzde 38’i ise kurumlarında hiyerarşik bir yapı olduğunu belirtmiş.

‘İdeal organizasyon yapısı nasıl olmalı?’ diye sorulduğunda yaklaşık 10 çalışandan 9’u yatay organizasyon yapısının hiyerarşik yapıya göre daha ideal olduğunu belirtmiş.

Teknoloji, artan zenginlik, başka kültürlerle etkileşim ve iletişim gibi etkenler kültürde ve dolayısıyla liderlik yaklaşımlarında değişimlere neden oluyor.

Ortadoğu kültür grubu içerisinde yer alması beklenen Türk kültürü’nün, genel olarak Batı değerlerine daha yakın bulgular sergilediği görülüyor. (Hofstede, 2001).

Liderlik davranışlarının etkilendiği unsurlar arasında, kültürel özelliklerin yanı sıra organizasyonun türü (kâr amacı güden, gütmeyen; kamu kurumu, özel sektör vb.), endüstri çeşidi (finans, üretim, perakende vb.) ve yönetim seviyesi (yöneticinin seviyesi ve fonksiyonu, güç seviyesi, otorite vb.) yer alıyor.

“Şeffaflık ve işbirliği” gelecekte liderlik için ön planda tutuluyor!

Hay Grup’un 2030 yılı liderlik araştırması, “küreselleşme, iklim değişikliği, demografik değişimler, bireyselleşme, teknolojiye erişim ve dijital yaşam” konuları üzerinden yürütülmüş ve özellikle “küreselleşme, iklim değişikliği, demografik değişimler ve dijital yaşam” konularındaki ciddi değişim eğilimleri incelenmiş.

“Liderlik 2030” araştırmasının sonuçlarına göre, önümüzdeki 20 yıl boyunca şirketleri, yöneticileri ve çalışanları etkileyecek değişim ve eğilimler arasında yer alan çıktılardan bazıları şöyle:

• Dünya nüfusu bir yandan artıp diğer yandan yaşlandıkça demografik dengesizlikler ortaya çıkmakta, bu da bazı alanlarda yetenekli insan bulma zorluğuna yol açarak göçleri artırmaktadır.
• Su, mineraller ve fosil yakıtlar gibi stratejik doğal kaynakların azalması, ekonomik zorluklara sebep olma ihtimali ve bunlara sahip olmak isteyen ülkeler arasında şiddetli çatışmalara yol açabilir.
• Nesiller arası uçurum büyüyecek ve dijital dünyanın tüm olanaklarını kullanabilen çalışanlara, özellikle de mobil hayatı benimseyen, her yerde çalışabilecek ve değeri yükselen “bilgi işçileri” sınıfının eline geçecek.

Kaynaklar

1. * http://www.haygroup.com/tr/press/details.aspx?id=31689.
2. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi- Eğitim Yöneticilerinin Hizmetkâr Liderlik Yeterlikleri ile Farklılıkları Yönetme Becerileri Arasındaki İlişki – Nisan 2014.
3. (1) (2) Kültürel Değerlerin Liderlik Özelliklerine Etkisi: Türk ve Amerikalı Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma / Ümit Ercan – Ünsal Sığrı Amme İdaresi Dergisi, Cilt 48, Sayı 3, Eylül 2015, s.95-126.
4. (3) Lider Davranışları Algıları ve Örgütsel Kimliklenme Boyutları Arasında Çalışanın Kişilik Özelliklerinin Düzenleyici Rolü – Türk Psikoloji Dergisi, Haziran 2010, 25 (65), 82-97 – Nihal Mamatoğlu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
5. Liderlik Algılamalarında Eğitim ve Cinsiyet Faktörü: Mersin İlinde Bir Alan Araştırması- Yrd.Doç.Dr.Cemile ÇELİK & Ars.Gör. Önder SÜNBÜL Süleyman Demirel Üniversitesi – İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y.2008, C.13, S.3 s.49-66.
6. https://www.gfk.com/fileadmin/user_upload/dyna_content/TR/GfK_Sirketlerde_Liderlik_Arastirmasi_Subat_2016.pdf.
7. http://isletmeiktisadi.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2013/09/Yonetim-36-2000-4.pdf